مشکل موسیقی ایرانی از کجا شروع می شود ؟( قسمت آخر )

مشکل موسیقی ایرانی از کجا شروع می شود (قسمت آخر )


* موسیقی جهانی
« مهرپویا » خواننده و آهنگساز مبتکر ایرانی در یکی از گفت و شنودها اظهار کرده بود .موسیقی ایرانی را می توان با سازهای خارجی اجرا کرد تا شاید بدین وسیله موجباتی برای جهانی شدنش فراهم آورد .
مهرپویا یکی از چهره های موسیقی جاز ایران است ،موسیقی جاز در ایران که قبلا توسط چند نفر به تجربه گرفته شده بود .بوسیله « ویگن » شهرت و محبوبیت پیداکرد ودر واقع انقلابی در موسیقی ایرانی بوجود آورد .آهنگسازان و ترانه سرایان جوان اییرانی ،با استفاده از این موسیقی نه تنها موفق به اظهار وجود شدند .بلکه کار ترانه سرایی را از روال گذشته که محصور بود در عشق و شمع و پروانه خارج ساختند .
در میان ترانه سرایان « شهیار قنبری » ، « جنتی عطایی » ، « سعید دبیری » ، « مسعود امینی » ، «اردلان سرفراز » آغازگر این تحول در ترانه سرایی به حساب می آیند ،ذکر اشعار این شاعران ترانه سرا موجب اطاله کلام است ،از این رو از ذکرشان خودداری می شود .
ناگفته نماند همراه این ترانه سرایان شاعران پر تجربه ای مانند « معینی کرمانشاهی » ،« بیژن ترقی » ، « نواب صفا » ،« شهر آشوب » ،» تورج نگهبان » ، « پرویز وکیلی » سالهای متمادی برای اعتلای موسیقی ایرانی فعالیت کرده اند وبرخی از آثار ایشان در ردیف شاهکارهای ادبی معاصر این مرز و بوم به شمار می آید .خالی از لطف نیست اگر نامی از ترانه های « عجب صبری خدا دارد » و « مست مستم ،ساقیا دستم بگیر » بمیان آید .
از ترانه که بگذریم به آهنگسازان و خوانندگان می رسیم .
درمیان آهنگسازان جوانی که به گروه آهنگسازان پرتجربه پیوسته اند و کارهای درخشانی تحویل داده اند باید از زاون ،پرویز مقصدی ،واروزان ،پازوکی ،و تنی چند دیگر نام برد .
آهنگسازان جوان کمتر به موسیقی اصیل ایرانی توجه دارند و بیشتر تمایل خود را به آهنگهای جاز ابراز میدارند ،اگر رادیو و تلویزیون ایران ترتیبی برای پایدار ماندن موسیقی اصیل ایرانی اتخاذ نمی کرد ،معلوم نبود چه نتیجه ای بدست می آمد .
خوانندگان جوان ایرانی متناسب با سن و سال خود آهنگ هایی را اجرا می کنند که اجرای آنها از جانب خوانندگان پر سابقه ای مانند « دلکش » و « مرضیه » مورد پذیرش همگان نیست .مردم هیچ گاه انتظار ندارند « قصه دو ماهی » را از زبان « دلکش » گوش کنند ،زیرا هم آهنگ و هم ترانه بر روی صدای « گوگوش » خوب جا افتاده است .یا اینکه تهمت رامش را با صدای مرضیه بشنوند .
حضور خوانندگانی مانند شماعی زاده ، عارف ، منوچهر ، پونه ، فروغی ، وفا ، وفایی ، گیتی ، مهستی ، حمیرا ، هایده ، و عده یی دیگر نشانه دامنه و ابعادی است که موسیقی ایرانی پیدا کرده است .
متاسفانه برخی از خوانندگان با آنکه از صدای رسایی برخوردارند ،پس از اجرای یکی دو ترانه موفق اندک اندک از سکه می افتند ،علت این امر را باید در بهای آهنگها و اشعار جستجو کرد .
بعضی از آهنگ های خوب چون بد اجرا می شوند موفقیت حاصل نمی کنند و بعضی از اشعار چون تناسبی با آهنگ ها و صدای خواننده ها ندارند ،انقدر که باید به دل نمی نشیند . برخی از خوانندگان با آنکه صدایی گیرا ندارند ولی از موقعیت مالی قابل توجهی برخوردارند ،اشعار خوب و آهنگ های جالب را خریداری می کنند .
در این میان خوانندگانی که با وجود داشتن صدای رسا و آشنایی به موسیقی و ضعف بنیه مالی آن چنان اعتباری که شایسته آنند ،بدست نمی آورند .بسیاری مسایل است که در آینده به طرح آنها مبادرت خواهیم کرد ؛ما ضمن تایید فعالیت های رادیو و تلویزیون برای پایداری و بسط موسیقی ایرانی تلاش های خوانندگانی را ارج می گذاریم که موسیقی محلی را انتخاب کرده اند و با موفقیت هایی که بدست می آورند موجب می گردند تعدادی از خوانندگان برجسته به موسیقی محلی روی آورند .
* موسیقی محلی
قبل از ترانه هایی مانند « آی آی رشیدخان ،سردار کل قوچان » « اسمر اسمر » تعدادی از ترانه های محلی گل کردند که دوامی چندان نیاوردند ،ترانه های محلی با آنکه کمتر از سایر ترانه ها از رادیو و تلویزیون پخش می شوند از اعتبار خاصی بهره ورند .
در این چند سال اخیر ترانه های «الماز ،الماز » ، « سکینه ننانای » ،،،« شیرین شیرینه » و زندگی مورد توجه تعداد بیشماری از علاقمندان موسیقی محلی قرار گرفته است .
جالب اینکه ترانه « شیرین شیرینه » را همکار سابق ما « شهاب جزایری » اجرا کرده و با این کار خود به اثبات رسانیده است همانگونه که در فعالیت های مطبوعاتی موفق بوده در خوانندگی نیز مهره یی به شمار می آید .
*مساله حق تقدم شعر و آهنگ
مدنی است که در تلویزیون بحثی در گرفته است پیرامون اینکه شعر اول باید سروده شود یا آهنگ باید ساخته شود .عقیده ها در این باره متفاوت است ،عده یی حق تقدم به شعر میدهند و عده یی آهنگ و برخی هم همزمان بودن آندو را از ارکان موسیقی و آهنگ به شمار می آورند .
اما به تجربه دیده شده است که آهنگسازان بر روی اشعار بسیاری از شعرا آهنگ گذاشته اند و موفقیت های استثنایی بدست آوردند .بنظر ما حق تقدم در این میانه نمی تواند چندان نقشی به عهده داشته باشد مهم آهنگ خوب و شعر خوب است . حالا در چه شرایطی ساخته می شود اهمیتی ندارد .
ببدنبال این بحث ما از خوانندگان خود و هنرمندان عزیز میخواهیم اگر چنانچه نظری در باره موسیقی ایرانی دارند برای ما ارسال دارند تا با کمال میل چاپ نماییم .

پایان

ستاره سینما / شماره 80 / اسفند 1353